Ik gebruik af en toe het woord koppetje. Nu zegt mijn collega opeens dat koppetje helemaal niet bestaat! Is dat waar?

Typ je het woord koppetje in je zoekmachine, dan vraagt die waarschijnlijk of je koppeltje bedoelt. Woordenlijst.org kent de term wel en geeft als omschrijving: kleine ronde dikke schijf die in een strop of lus opgenomen is. Het woord koppetje bestaat dus wel degelijk.

Maar het is de vraag of jij doelt op die kleine ronde dikke schijf. Ik vermoed van niet. Ik vermoed dat jij hiermee het kleine hoofdje van een kind of een dier bedoelt. In dat geval heeft jouw collega gelijk en bestaat koppetje inderdaad niet.Is dat erg? Nee, natuurlijk niet. Zolang je zo’n niet-bestaande term privé gebruikt is er niks aan de hand. Bij ons thuis eet je geen sinaasappel maar een snappel. En rijd je over een drempel in de straat dan heet dat een oei. Een term die mijn zoon jaren geleden introduceerde toen hij met zijn driewieler voor het eerst over een drempel in het weggetje voor ons huis fietste. Weggetje … en dat woord bestaat dan weer wel. Niet zo gek dus dat jij het woord koppetje hebt gecreëerd.

Ik las in de krant het woord burn-outepidemie. Een lastig woord vind ik dat. Het leest toch veel makkelijker als je burn-out epidemie met een spatie schrijft?

Woorden los schrijven wordt vaak gezien als oplossing voor vreemde samenstellingen. Maar die spatie is nooit de oplossing als het gaat om een samenstelling. Het woord zegt het al. Een samenstelling is een woord dat bestaat uit twee of meer woorden en die tezamen een betekenis hebben.

[intermezzo:1]

Burn-outepidemie is zo’n samenstelling. We schrijven samenstellingen dus als één woord. Burn-out is van oorsprong een Engels woord. Voor deze groep woorden geldt dat ze een streepje krijgen als een deel van de samenstelling een voorzetsel is. Out is een voorzetsel. Vandaar dat streepje in burn-out.

Epidemie moet je vervolgens ‘gewoon’ vast aan het woord ervoor schrijven. Als jij vindt dat het voor de lezer een lastig leesbaar woord is, dan mag je een streepje toevoegen. Dus: burn-out-epidemie. Ik ben zelf niet zo scheutig met dit zogenoemde optionele streepje. Want dan moet je consequent zijn en ook burn-out-klachten en burn-out-verschijnselen schrijven. Terwijl die woorden bekend zijn zónder streepje, dus burn-outklachten en burn-outverschijnselen.

In ons bedrijfsrestaurant schrijven ze driegangenmenu helemaal aan elkaar. Klopt dat wel?

Ja, dat klopt! Voor driegangenmenu geldt hetzelfde als het woord burn-outepidemie: het is een samenstelling en dus moet je de onderdelen van die samenstelling aan elkaar schrijven. Toch is met dit woord nog iets anders aan de hand.

Het eerste deel van de samenstelling is het telwoord drie. Het woord drie zegt iets van het eerste deel van het woord dat erop volgt, namelijk gangen. De regel is dat als het eerste deel van een samenstelling alleen iets zegt over het eerste woord van het deel dat volgt, dan schrijf je dat eerste deel vast aan de rest van het woord. Dat klinkt heel ingewikkeld, maar dat is het niet.

Vergelijk maar eens de woorden rodewijnglazen en rode wijnglazen. Zie je het verschil? Rodewijnglazen zijn glazen die speciaal voor het drinken van rode wijn zijn gemaakt. Rode wijnglazen zijn glazen die rood zijn en waar je van alles uit kunt drinken.

Leer meer

Judith Winterkamp is trainer en coach in zakelijke communicatie (schriftelijk en mondeling). Voor Management Support geeft zij schrijftrainingen als Creatief zakelijk schrijven, Kei in taal en Notuleren als een pro. Heb je een (taal)vraag, mail dan naar info@judithwinterkamp.nl. Elke maand selecteert Judith vragen die zij in deze rubriek beantwoordt.

Lees van Judith ook: