“Eerlijk zijn begint met eerlijk naar jezelf kijken”, zegt psycholoog Gerda Bos. “Geef je duidelijke boodschappen? Of mopper je alleen dat het druk is, zonder taken terug te leggen of ‘nee’ te zeggen? Of mopper je wel, maar doe je uiteindelijk toch wat er gevraagd wordt? We hebben de neiging om te pleasen en anderen niet echt aan te spreken op hun gedrag.”

Als voorbeeld noemt Gerda het gedrag van collega’s die keer op keer niet op tijd aanleveren wat je nodig hebt. “Veel managementondersteuners hebben de neiging om het vervolgens zelf te gaan regelen. Dat is ook een kwaliteit. Maar als je wilt uitgroeien tot iemand die de leiding neemt in een project of in een team, is het beter om mensen aan te spreken op hun gedrag.

“Dat kan heel goed vanuit de ik-boodschap. Dus: ‘Ik heb je gisteren laten weten dat ik iets nodig heb. Ik heb het vandaag nog niet ontvangen. Kun je ervoor zorgen dat ik het toch op tijd binnen heb?’ Het is de kunst om het vervolgens niet voor je collega op te gaan lossen. Anders wordt niet zichtbaar dat het op deze manier niet werkt. Het is de verantwoordelijkheid van de ander. Dan moet de ander dat ook doen en niet jij.”

Moeilijker dan het lijkt

Toch is eerlijk zijn vaak moeilijker dan het lijkt. “Het is moeilijk omdat je de irritatie gaat voelen”, legt Gerda uit. “En die irritatie heeft vaak te maken met oude pijn. Je hebt in het verleden iets meegemaakt waardoor je bijvoorbeeld het gevoel hebt dat je niet gezien of niet serieus genomen wordt. Die pijn ga je nu weer voelen. Of je pleaset omdat je bang bent om niet goed genoeg te zijn. Vooral gevoelige mensen hebben daar last van. Ze hebben van jongs af aan geleerd om gewenst gedrag te vertonen en zich aan te passen aan andermans wensen. Daarmee proberen ze een veilige omgeving voor zichzelf te creëren. Ze komen niet voor zichzelf op. Dat blijven zij doen, ook als ze ouder worden.”

[intermezzo:1]

Hoe kun je dit doorbreken? “Alles begint met bewustwording”, zegt Gerda. “Als jij je bewust wordt van jezelf, ontstaat er een keuzemoment. Je gaat je eigen gedrag herkennen en dat geeft je de mogelijkheid om een andere keuze te maken.”

Toch is je gedrag veranderen zeker niet gemakkelijk. Je moet nieuwe skills leren. Gerda: “In de praktijk zien we dat mensen vaak eerst te groot of te klein beginnen. Mensen zijn bijvoorbeeld van nature sensitief en willen goed voor anderen zorgen. Zij kunnen als doel hebben: ‘Ik moet duidelijker zeggen wat ik vind.’ Ze kunnen doorschieten en té direct zijn. Dan is het goed om te beseffen dat aardige mensen helemaal niet écht onaardig kunnen zijn. Dus je hoeft niet bang te zijn dat je te direct bent. Aardige mensen worden vaak nog steeds als aardig gezien, ook als ze onaardige dingen zeggen.”

Gerda legt uit dat je gedrag veranderen een levenstaak is. “Het is daarom waardevol om in je groei en ontwikkeling te blijven investeren. Hoe meer je je bewust bent van jezelf, hoe beter je in staat bent om keuzes te maken waar je achter staat. Dat geeft rust omdat je daarmee trouwer bent aan jezelf.”

Experimenteren

Daarbij is het goed om alles als een experiment te zien. Ga je nieuwe gedrag uitproberen. Zo merk je vanzelf of het werkt. “En realiseer je dat jouw nieuwe gedrag alleen op dit moment, in deze situatie en bij deze persoon wel of niet werkt. In een andere situatie kan het weer heel anders uitpakken. Daarom is het belangrijk om te blijven experimenteren, zodat je je nieuwe vaardigheden oefent en niet vervalt in oude gewoontes.”

[intermezzo:2]

Wil je binnen de organisatie ergens jouw mening over geven, zorg dan wel voor een goede voorbereiding, benadrukt Gerda. Onderbouw je visie met argumenten en denk ook na over de belangen van anderen. Gerda legt uit dat je verschillende type mensen hebt. Aan de ene kant van het spectrum zijn er mensen die te spontaan zijn en te snel zeggen wat ze vinden. Aan de andere kant zijn er mensen die te introvert zijn en te weinig hun visie geven. “Beide groepen hebben baat bij een goede voorbereiding”, zegt Gerda. “Voor introverte mensen betekent dit dat ze beter weten wat ze moeten zeggen. Voor extraverte mensen voorkomt dit dat ze iets zeggen zonder dat ze dat vervolgens kunnen onderbouwen.”

In welke groep jij ook hoort, weet dat jouw mening gehoord mag worden. “Staan voor je mening begint ermee dat je erop vertrouwt dat jouw mening waarde heeft”, zegt Gerda. “De organisatie heeft er wat aan als jij vertelt wat je vindt.”

Ethische dilemma’s

Een laatste aspect aan het geven van je mening is omgaan met ethische dilemma’s. “Soms zie je dingen in de organisatie gebeuren die niet eerlijk zijn”, zegt Gerda. “Je ziet bijvoorbeeld dat een collega wordt voorgetrokken, of je hebt het gevoel dat een collega niet aangesproken wordt op ongewenst gedrag. Dat voelt niet goed. Authentiek leiderschap betekent dat je ook daar iets van durft te zeggen.

“Tegelijkertijd moet je beseffen dat je niet alle ins en outs kent. Misschien heeft de manager dat ongewenste gedrag al lang gezien en heeft hij al maatregelen genomen. De manager toont dan authentiek leiderschap door aan te geven dat hij daar niets over wil zeggen, in het belang van de privacy van die medewerker.”

Serie over authentiek leiderschap

Wat kenmerkt een authentiek mens? Hoe herken je authentiek leiderschap? Lees alles in deze serie:

Hoe scoor jij op authentiek leiderschap?
Eerlijk zijn en opkomen voor jouw mening (dit artikel)
Grenzen stellen en je zwakke kanten kennen
Je eigen gedrag veranderen
Heftige emoties beteugelen
Nadenken over jouw missie

Wil je jezelf verder ontwikkelen? Kijk op het opleidingenplatform van Management Support eens naar trainingen als Authentiek leiderschap en Teamleider van het secretariaat.