[WINACTIE] Ben jij een pleaser? Stel jezelf dan deze vragen

Psycholoog Saskia de Bel heeft een praktijk voor loopbaanbegeleiding en psychotherapie. Eerder schreef zij Samen uit, samen thuis, over het verdelen van zorgtaken door tweeverdieners, en Het relatieparadijs, over succesvolle liefdesrelaties.

Management Support belde met Saskia over haar nieuwe boek De perfecte pleaser, dat op 18 september uitkomt en waarvan jij een exemplaar kunt winnen!

Om te beginnen: jij vindt dat het label ‘pleaser’ wel erg makkelijk wordt opgeplakt. Maar mensen doen dat vooral bij zichzelf.

“We strooien steeds gemakkelijker met labels als ADHD, autisme en narcisme. Ook de diagnose van pleaser wordt soms wel heel snel gesteld, maar hier doen mensen dat vaak bij zichzelf. Het is ook niet zo erg om jezelf een pleaser te noemen, omdat anderen dit gedrag juist fijn vinden: pleasers zijn de smeerolie, ze doen niet moeilijk, gaan mee met voorstellen voor cadeaus, rijden opa wel even naar huis… als mensen het van zichzelf zeggen, klopt het ook vaak wel.

“Voor mij is een pleaser iemand die de behoeften van anderen voorrang geeft, vaak excuses aanbiedt voor dingen die niet zijn fout zijn, en voortdurend zijn best doet om het anderen naar de zin te maken. Pleasers willen niet lastig gevonden worden en willen niemand teleurstellen. Ze vinden het moeilijk om keuzes te maken en voelen vaak schuld of schaamte over dingen die ze hebben gezegd of gedaan.”

In jouw boek beschrijf je naast pleasers ook bulldozers, klagers en solisten. Wat voor typen zijn dit?

“De pleaser is degene die heel snel het gevoel heeft dat hij tekortschiet, en dat hij beter zijn best moet doen. Vaak vult de pleaser ook andermans gedachten en wensen in. ‘O, mijn collega begroet mij niet? Dan zal ik wel iets verkeerd hebben gedaan.’ De solist trekt zich juist weinig van anderen aan. Solisten zijn weinig assertief en weinig sociaal gevoelig. Ze trekken weinig hun mond open, zijn conflictmijdend en willen vooral met rust worden gelaten.

“Bulldozers zijn juist heel assertief. Ze denderen over anderen heen, houden weinig rekening met anderen, willen gewoon een doel bereiken en doorgaan. En de klager is veel van alles, sociaal gevoelig en assertief, maar dat krijgt een negatieve invulling. Klagers vinden veel dingen niet leuk en balen dat die niet anders kunnen. Ze voelen zichzelf snel het slachtoffer.”

Dan is het dus niet makkelijk als je als pleaser ook nog eens een bulldozer als leidinggevende hebt.

“Precies, en dat komt best vaak voor. De pleaser is hulpvaardig en empathisch en is daardoor erg gericht op harmonie. De bulldozer, zeker als leidinggevende, is niet bezig met harmonie, maar met doelen bereiken. Die heeft niet geleerd om rekening te houden met anderen. De bulldozer-instelling van ‘zoek jij het maar uit, jij bent hiervoor aangenomen’ kan agressief overkomen op de pleaser, die daar een heel naar gevoel van krijgt. Maar de pleaser houdt zijn mond en de spanning bouwt op, tot het niet meer gaat. Overbelasting zie je daardoor vaak bij pleasers.

“Als je gaat vleien bij een bulldozer, zoals Navo-chef Mark Rutte in juni deed bij president Donald Trump, dan weet je hem wel even te raken. Maar dat wordt een soort vicieuze cirkel, dat gaat van kwaad tot erger. De bulldozer gaat dat gedrag bevestigen en vervolgens kun je als pleaser niet meer anders; dit wordt de standaardsituatie.”

Als mensen alleen op het werk een pleaser zijn en niet privé, dan is de oplossing relatief eenvoudig, schrijf je.

“Dan gaat het namelijk om wat mensen van huis uit hebben meegekregen. Misschien kom je dan uit een gezin waarin elkaar tegenspreken niet normaal is. Zulke culturele codes en communicatieve vaardigheden kun je wel aanleren. Dat is een ander verhaal dan dat van de échte pleaser, dat zit veel dieper. Pleasen op het werk heeft meer met ongemak te maken, met vaardigheden, maar als je ook in persoonlijke relaties bang bent voor conflict en afwijzing, dan gaat dat meer over hechting. Over een gebrek aan aandacht in je jeugd, bijvoorbeeld.”

‘Never explain, never apologise’, noemt je daarbij als behulpzame zin.

“Een docent noemde die zin ooit, als expert in overbelasting bij medewerkers. Een deel van de uitvallers heeft assertiviteitsproblemen. Die gaan áls ze dan proberen te veranderen, heel erg uitleggen en verontschuldigen: ‘Sorry, ik moet voor mijn zieke moeder zorgen, dus ik kan niet naar de borrel. Sorry sorry sorry.’ Dat doet de typische pleaser op het werk. Vooral vrouwen hebben die neiging. Als ze een grens aangeven, komt er een heel verhaal bij.

“Ik werkte ooit bij een bedrijf waar overwerken heel normaal was. Als ik dat dan zelf niet deed en gewoon naar huis ging, voelde ik me schuldig. Dan kwam ik ook met excuses als ‘de crèche gaat dicht’. Dat veranderde ik in: ‘ik heb een afspraak’. Zonder uitleg, zonder sorry. Dat voelde meteen al steviger.”

Je noemt veel voorbeelden van pleasegedrag in jouw boek, allemaal uit jouw praktijk. Is het herkennen daarvan al waardevol voor een lezer?

“Absoluut. Alle verandering begint bij inzicht. Daarom moet je ook niet zomaar labels opplakken, maar echt weten waar het over gaat. Het gaat om de herkenning van het gedrag bij jezelf en om leren waar het vandaan komt. ‘Hé, dat doe ik eigenlijk ook, daar ga ik eens op letten.’”

Heb je een favoriete ‘quick win’ voor pleasers die dit interview lezen?

“Stel jezelf de volgende vragen:

• Hoe waar zijn mijn gedachten? Zijn die met feiten te onderbouwen of zit ik die zelf in te vullen?
• Als mijn gedachten met feiten te onderbouwen zijn en mogelijk waar zijn, hoe erg is dat dan?

“Beide stappen leiden tot relativering. Misschien had die collega een heel andere reden om jou niet te begroeten. En áls je al iets verkeerd hebt gedaan, dan komt dat straks ook wel weer goed. Zo leer je ook te aanvaarden dat je nou eenmaal niet perfect bent. Het effect van bovenstaande vragen is dat je je veel vrijer gaat voelen, en dat levert meer levensgeluk op.”